Waarom jouw kip zonder kop gedrag in een escaperoom eigenlijk heel logisch is

BAM! De massieve deur slaat dicht. Uit het schemerduister klinkt een onheilspellende stem: ‘Zorg dat je binnen een uur ontsnapt, want anders…
Daniëlle Tuk, student Nederland deed onderzoek naar de psychologische principes in een escaperoom en schreef er een artikel over. Waarom de opzet van een escaperoom verantwoordelijk is voor het vreemde gedrag van jou. Hierbij het volledige artikel.

De escape room, sinds 2013 bekend in Nederland, wordt steeds populairder: het heeft een eigen tv-programma The Big Escape op NPO 3, een kermisattractie en de laatste ‘speelgoed van het jaar’-prijs gekregen. Het aantal locaties zal toenemen tot 400 in 2020, aldus onderzoek van Escape Rooms Nederland. Maar wat doet ontsnappen onder tijdsdruk met je hersenen? Volgens twee experts denken spelers te moeilijk of juist te simpel, houden ze vast aan fouten en komen er geluksgevoelsstofjes vrij.

Het waarschijnlijke wordt onwaarschijnlijk. Mike van Hoenselaar, oprichter van Escape Rooms Nederland en fanatiek escape room-bezoeker (meer dan 150), vertelt dat deelnemers door tijdsdruk ten onrechte gaan denken dat dingen bij elkaar horen. ‘Dus wanneer je een code hebt van een slot bijvoorbeeld, dan ga je de meest gekke combinaties verzinnen’, licht hij toe. Bij ‘onbedoelde blindheid’ hangt iets duidelijk in het zicht en zie je het toch niet. ‘Je mag er als teamlid niet van uitgaan dat degene die voor jou gezocht heeft, op alle plekken gezocht heeft’, waarschuwt Van Hoenselaar: ‘Die zoekt bijvoorbeeld in alle zakken van de jassen maar niet in de kraag, terwijl jij denkt: ik pak alles van die jas.’ Zo voorkom je die blindheid. ‘En daarom is samenwerken ook zo belangrijk’, benadrukt hij. ‘Soms is iets gewoon logisch, maar in een kamer verwacht je het onverwachte, dus alles wat waarschijnlijk is, zie je totaal over het hoofd’, vertelt de expert. Een typemachine laat je bijvoorbeeld links liggen in plaats van erop te gaan typen. ‘Dus je gaat op een gegeven moment heel gek nadenken.’ In al deze situaties denk je te moeilijk door het voor de hand liggende over te slaan.

Goed of fout?
Fouten durven spelers niet toe te geven. Zo negeren ze een hint als ze al tien minuten met dezelfde puzzel bezig zijn. Hun waarneming wordt selectief: ze komen niet meer van de gedachte af dat dingen – zoals puzzelstukjes – bij elkaar horen; wanneer je de alternatieve tekst van ‘mama appelsap’ gehoord hebt, kun je de originele zin ook niet meer verstaan.
Teamleden blijven continu denken dat ze dingen als een gevonden schroevendraaier nog moeten gebruiken. ‘En dat is de belangrijkste les bij een escape room: als het niet logisch lijkt, dan is het hoogstwaarschijnlijk ook niet zo’, aldus Van Hoenselaar.

Omdenken
‘Waarom tillen mensen standaard een stoel niet op om onder de poten te kijken? Omdat ze dat niet gewend zijn te doen’, legt de escape room-liefhebber uit. Maar, zo vervolgt hij, ‘in een escape room is het juist zo dat je dingen vaak anders moet gebruiken dan je gewend bent.’ Te simpel denken is dus een valkuil. Voorwerpen kun je meerdere keren nodig hebben, maar daar denken deelnemers ook niet aan: ‘Een sleutel die je vindt, past bijvoorbeeld op een koffertje, en je legt hem weg en denkt er niet meer aan. Op een gegeven moment sta je met zijn allen rondom iets anders, en dan denk je niet meer aan die ene sleutel die er eventueel een functie heeft’, verduidelijkt Van Hoenselaar.

Because I’m happy
Sociaal psycholoog Jerre Maas voegt toe dat je lichaam bij een beloning – zoals een sleutel bij het oplossen van een puzzel – stofjes aanmaakt die je een geluksgevoel geven, endorfines genaamd. ‘De kracht van een goede escape room is dat je veel kleine puzzeltjes op moet lossen zodat die endorfines heel vaak vrijkomen.’ In een team krijg je sociale beloningen van anderen in de vorm van complimenten dat je het goed hebt gedaan, en ook dan komen endorfines vrij. Een escape room zorgt er volgens experts dus voor dat je hersenen te moeilijk of juist te simpel gaan denken, vasthouden aan fouten en het geluksgevoelsstofje endorfine aanmaken.

Met andere woorden: je gaat heel gek nadenken door een tikkende klok.

Hoe beleef jij een escaperoom? Heb je vrienden of collega’s al andere leren kennen?